Gedé harepan bakal sagala robah: tina sangsara jadi
raharja, tina dikakaya jadi boga harga, nu tadina ukur obyék katideresa jadi
subyék nu cacarita, jeung saterusna, jeung saterusna. Pokona mah, tina goréng
nanasiban jadi caang padang kahirupan. Heueuh, éta téh harepan urang waktu réformasi
mimiti ngagulutuk, terus ngagorolong, anu ahirna tepi ka ngabelenyengna pisan.
Ayeuna, sanggeus réformasi méh nincak sawindu,
tapi asa angger waé geuning; mun cék sakadang monyét téa mah: atung énéh, atung
énéh. Mémang enya aya anu robah, tapi ana dikalkulasi bari dipatalikeun jeung
kahirupan balaréa mah, bisa disebutkeun taya hartina éta parobahan téh, malah
asa jadi loba ngabarérangna.
Satadina, ku turunna Soeharto tina kalungguhan
persidén téh bakal ngarobah Indonésia lir ngagosok lampu Aladin. Ari rayat mah
mencrongna ukur semet dinya, da. Teu pati kapikir yén turun sotéh ukur tina
jabatan, da ari kakuatan nyamuni di satukangeunana mah (invisible government), cék saha geus burak-barik jeung burakrakan.
Enya ari Soehartona mah turun, tapi apan ari usung-ésangna anu nempatan
rupa-rupa posisi strategis bari milu weureu seubeuh mah (streber, kutu loncat, bajing luncat, atawa mangandeuh) cék saha geus
karurud terus arasup kana kotak.
Ari anu disebut réformasi, apan lain hartina
ngabukbak alas, tapi leuwih keuna mun disebut ngayuman aturan. Tong waka kitu,
dalah dina révolusi ogé, mun urang ngeunteung kana sabudeureun 1945, bet aya waé
anu mamalihan mah. Anu tadina asa pang-Walandana atawa pang-Nipponna, apan
sanggeus merdéka mah jadi asa pang-RI-na. Komo deui dina réformasi anu loba nyésakeun
lolongkrang pikeun tingsulusup jeung jlung-jlengna anu garanti parahu, bari
jeung maranéhna mah duit boga deuih—naon deui?
Satadina, ku bisa lumangsungna pemilu anu karasa démokratikna
téh (lain pepemiluan), taun 1999, dipiharep bakal muncul kakuatan anu dirojong
ku mayoritas warga, tur anu terus dipercaya nyekel kakawasaan bakal satékah
pola ngarobah nasib rayat: tina goréng kana hadé téa. Ari pék, dina émprona mah
teu bisa (langsung) kitu. Angger waé loba halangan-harunganana; boh faktor
internal anu sumberna tina diri nu nyekel kakawasaan kénéh, boh éksternal anu
jolna ti luar bari tanagana rosa enggoning mangaruhan lajuna sistem pamaréntahan.
Karék gé sataun nincak kaduana periodeu réformasi,
konflik horisontal (papada rayat) mimiti meuweuh, malah di sawatara daérah mah
jadi konflik fisik. Béda bandéra partéy, lantaran teu saétnik, géséh dina
papahaman, parebut kapentingan anu patali jeung sumber kahirupan, atawa ngan
saukur tina rasa curiga jeung timburu sosial; éta kabéh gampang pisan jadi
cukang lantaran timbulna konflik, anu remen manjang deuih. Dina mangsa
saterusna, kajadian kawas kitu téh teu bisa dierém, malah beuki ngalegaan.
Sabeuleugeunjeur
Kabébasan pers dina émprona bet jadi kamalinaan.
Mimitina rada kagét waktu ngabandungan média midangkeun tulisan anu eusina ngésék-ngésékkeun
publik figur (umumna gegedén) téh. Tapi lila-lila mah jadi asa biasa, malah
jadi teu hayang maliré, sabab dina sajeroning nyerang jeung ngabongkar hiji
kasus téh, teu kurang-kurang di satukangeunana aya kapentingan séjén, anu
ahirna ngamuara kana duit. Keur mah deuih, najan geus dibruk-brakkeun ogé
angger waé teu ngalantarankeun jadi reugeujeug. Buktina, najan kasus korupsi
geus dikorankeun jeung di-tv-keun, angger waé koruptor téh henteu ngurangan,
malah leuwih ngalobaan. Bangunna téh boro-boro éra, tapi angger wé sabiasa, mun
teu rék disebut reueus gé! Urusan di pangadilan, apan bisa diatur. Dalah tepi
ka Mahkamah Agungna sorangan, apan teu beresih tina isu jual-beuli perkara.
Pers anu bébas ngalantarankeun saha waé bisa
nyieun média, asal nyampak modalna, rék citak rék éléktronik. Atuh dina lebah
ngeusianana, kari milih sakahayang: naha rék nu kumaha. Maranéhna anu ancrub
kana bisnis pers, can tangtu kabéhanana dibarengan ku rasa tanggung jawab anu
nyoko kana kapentingan jeung tarékah ningkatkeun martabat bangsa. Éta pangna média
anu eusina rupa-rupa foto sabeuleugeunjeur ogé, anu di nagara asalna mah geus
mimiti disieuhkeun, apan di urang mah rék diayakeun.
Ku ayana réformasi, rayat boga kabébasan: bébas
jadi anggota partéy, bébas milih pamingpin, jeung bébas ngaduitkeun kadaulatan
anu dipibogana—upamana dina pilkada. Ari sababna, kadaulatan rayat dina pulitik
téh tacan paralél jeung kasajahteraanana. Jadi teu kudu anéh, mun sora rayat
(anu hirupna masih kénéh katalangsara) bisa ditukeuran ku lima bungkus mie
instan. Anu médah-meduhna, nya tangtuna gé para calo pulitik.
Aya deuih anu disebut kontrak pulitik, anu dina
seuhseuhanana mah ukur nyimbutan kapentingan pribadi jeung golongan anu (rék)
nyekel kakawasaan. Enya ari rétorikana mah “demi kepentingan umum”, tapi lamun
dibacana henteu salancar mah lain kitu surahanana.
Dina jero dalapan taun téh, enya ari persidén mah
gunta-ganti. Ku Gus Dur mah meureun kahirupan téh bakal nyay-nyayan, tuda
sahenteuna persidén dicekel ku rembesing kiyai jumhur. Ah, henteu geuning. Jigana
Mbak Méga anu bakal enya-enya mihak rayat mah, sabab dina kampanyeuna ogé sok
remen ngahiap-hiap wong cilik. Tétéla sami mawon. Tah, kawasna SBY yeuh anu
bakal ngarobah kaayaan téh, tuda sahenteuna apan dipilihna ogé dumasar kana
sora balaréa. Gandang, kasép, simpati, bari jeung sok rajeun dareuda mun keur
nyaritakeun katunggaraan rayat Indonésia téh. Idem kénéh jeung nu ti heula.
Tah, dina émprona mah (cék sakadang monyét gé):
atung énéh, atung énéh. Anu puguh mah hahargaan beuki ngajaul, anu ngaligeuh
lantaran PHK beuki loba, anu korupsi angger mahabu jeung beuki ngalegaan (teu
kalis ku dibibira bari diamang-amang palu hakim), tarékah nanjeurkeun hukum
loba kandegna (bari mimindengna mah alatan gawé anu icikibung dina widang
hukumna sorangan), leuweung beuki ruksak ku illegal
loging anu cenah duitna mah gegedéna asup kana rékening gegeden di
sagigireun para cukong téh (da ari rayat anu butuh sahuap-sakopeun mah ukur
nuar satangkal, dua tangkal, ku pakakas saayana, bari kaina ogé kudu dipanggul
sorangan; lain ngagunakeun ragaji mesin, terus hasilna diakut kana treuk, laju
dikapalan).
Démo diburuhan
Ku gantina pamingpin téh, urang ukur bisa
ngarep-ngarep, anu dina enas-enasna mah bari urang yakin deuih yén anu
diarep-arep téh ukur kalangkang heulang. Rayat mah ukur bisa sugan jeung sugan.
Jadi, naon atuh anu nyésa dina rék nincak sawindu
réformasi anu geus mancawura téh? Mun nyawangna ka lapisan handap mah, ukur
rayat nu kukulutus lantaran ngarasa kagencét ti ditu, ti dieu. Ti dinya, ngawujud
jadi kamarudah, terus bedah jadi amarah, anu mimindengna mah dikamalirkeun dina
bentuk démonstrasi. Ngan nya kitu, ku sabab anu démo téh loba teuing rupana,
kaasup jeung kahayangna, antukna matak jadi barieukeun. Démo ti mimiti sabab
di-PHK, pédah lemburna kaliwatan kabel listrik tegangan éksrta tinggi (SUTET),
lantaran wewengkonna dijieun pamiceunan runtah (TPA), tepi ka sual robahna
ruteu angkot. Geus karuhan ari démo kana ngajaraulna hahargaan mah anu
ulon-ulonna sabab pamaréntah ngundakkeun harga BBM (cenah, listrik gé caréraman
rék milu naék deuih). Anu matak, sasaran démo téh rupa-rupa pisan.
Aya deuih anu mangrupa “tindakan nyata” minangka ébréhan
tina amarah rayat téh: sweeping
inuman keras, ngaburak-barik pangrucahan (tempat mesum), ngaduruk balé désa
lantaran prosés dibagikeunana BLT dibarung ku pilih kasih, nutup jalan ka hiji
lokasi lantaran rayat ngarasa dirugikeun, ngaruksak masjid jeung pasantrén
lantaran béda aliran dina agama, jeung sajabana, jeung sajabana.
Tapi kahadé, tacan tangtu anu démo kabéhanana
murni mawa sora haténa. Ari sababna, dina jaman réformasi ayeuna mah démo téh
bisa dipake pakasaban deuih. Lumayan aya buruhna, pilakadar abring-abringan di
jalan bari mawa spanduk atawa ngacung-ngacung bandéra. Jeung ti batan hirup ti
poé ka poé ukur moyan; ka panas-panas tonggong mun beuteung kukurubukan mah. Anu
sok diburuhan mah biasana démo pikeun “ngabéla” salah sahiji pihak anu keur pagedrug
kahayang katut kapentingan, atawa anu ngarasa dilicikan dina pilkada, atawa anu
keur unggah balé watanganana pisan.
Saheulaanan, démo anu diburuhan mah urang iwalkeun
heula. Anu sidik, remen ngagederna démo anu relatif murni téh ngébréhkeun gedéna
kamarudah balaréa, anu terus budal jadi amarah téa. Hanjakalna téh masih kénéh
sporadis, tur anu jadi komandanna ogé loba deuih—nu penting asal wani
ngajorowok. Éta amarah rayat téh tacan jadi kakuatan anu solid. Cacak mun geus
“diorganisasikeun” mah, geus disina kompak bari aya dina hiji komando, tangtu
bakal jadi kakuatan rohaka.
Tah, ayeuna saha anu aya karep tampil ka hareup
enggoning ngaorganisasikeun amarah rayat anu masih bacacar? Yakin kuring mah,
saha waé anu wani tandang, gedé harepan bakal jadi pamingpin. Satungtung éta
pamingpin ajeg dina amanat rayat, yakin deuih bakal meunang dukungan ti
balaréa.
Atuh meureun bakal aya réformasi jilid dua? Naha
lamun tepi ka kitu, kaayaan bakal robah jadi alus?
Jigana pertanyaan anu bieu mah ulah waka
dikahareupkeun, nya? Sapuk?
***
Riung
Kawung (Cibiru), Feb. 2006
Tidak ada komentar:
Posting Komentar