Dina keur kitu, bet jol anu mawa béja. Eusina matak rentag
kana haté.
“Si Akang geus diiangkeun ka dayeuh,” ceuk Si Joban.
“Nu bener, Mamang?”
“Yakin. Mangkukna, sakabéh hukuman geus digiringkeun ku para
ponggawa. Diranté sina leumpang ngantay, sajajalan dilalajoan.”
“Naha loba kitu? Éta geuning Mamang maké nyebut ngantay.”
“Aya sababaraha urang. Tétéla lain batur urang wungkul, tapi
deuih sakur hukuman anu aya di pakidulan. Pokona mah, kudu buru-buru
disanggakeun ka dayeuh, sabab hukumanana baris diputus ku Pangawulaan,” témbal
sobat satia bapa kukutna.
Demung ngahuleng, mikiran katerangan anu kadéngé cikénéh.
Kudu kumaha nya pikarepeun?
“Mamang, cing kumaha carana lamun hayang nulungan Si Abah?”
“Asa teu katoong pijalaneunana, Mung. Komo ayeuna geus aya
di dayeuh. Mamang ogé sarua ngarasa bingung. Saha anu téga lamun urang ngadéngé
béja yén Si Akang jeung batur-batur urang diketok beuheungna di alun-alun, hég
bari dilalajoan ku jalma réa,” omongna. “Ngan lamun ditanya kudu kumaha
pikarepeun, rék balaka waé yén Mamang teu untupan ngasongkeun bongbolongan.”
“Kieu wé atuh, Mamang,” ceuk Demung, “uing rék indit ka
dayeuh. Mamang daék nganteurna?”
“Ulah! Barina ogé rék naon?”
“Naha maké ulah?”
“Mamang ngarasa salempang, bisi urang terus diraponan. Beu,
bakal leuwih barabé.”
“Naha maké sieun ditéwak? Mun urang teu kua-kieu mah, piraku
ujug-ujug diraponan.”
“Geuraheun teuing. Apan urang téh geus dikakalakeun. Ayeuna
waé pacalang jeung kapetengan teu eureun-eureun ngaronda ka pilemburan. Taya
deui maksudna iwal rék nyangkalak urang. Anu matak, Mamang geus teu ludeung
pisan ngulampreng rada jauh. Inggis jol-jol gerewek waé. Moal bisa kukumaha!”
Demung lila nimbang-nimbang. Yén pamadegan sobatna kitu,
memang enya loba benerna. Tapi deuih, manéhna ngarasa panasaran, sugan waé bisa
manggihan lolongkrang pikeun nyokot bapa kukutna ti pangbérokan.
“Jigana uing mah rék maksakeun indit,” pokna sanggeus rada
lila mikir.
“Naha geus asak nimbang-nimbang pibalukareunana?” Si Joban
kalah malik nanya.
“Enggeus,” témbalna tandes. “Mun Mamang rék milu, hayu. Tapi
mun embung mah, kajeun. Uing rék indit sorangan.”
“Nya ari kitu mah piraku Mamang ogé téga ngantep sina indit
nyorangan. Hayu waé dibaturan,” omongna.
***
ISUKNA, Demung kadua sobat satiana miang ka dayeuh. Ngahaja
jalanna remen mabal. Kajeun kudu kukurusukan heula, jeung ti batan ngaliwat ka
tempat ramé mah.
Dasar indit-inditan keur ninggang di sué, satengahing jalan,
breg hujan gedé pisan. Maranéhna maksakeun nikreuh bari geus kabulusan, da teu
manggih tempat keur ngiuhan. Hujan gedé dibarung ku angin téa, lain
tadah-tadaheun daun cau saponggol.
Sanggeus lila jijibrugan, kakara manggih saung sisi jalan.
Saung wawayagon bari ngupuk-ngupuk acan. Maksudna mah rék nyimpang heula, sugan
waé bisa dipaké ngiuhan. Tapi, maranéhna ngarengkog deui, sabab di jero kadéngé
sora anu keur guntreng.
“Kadé bisi kapetengan,” Si Joban ngaharéwos.
Demung ngintip tina sela-sela bilik, terus ngalieuk ka
sobatna. “Lain,” pokna. “Sampurasun, kuring milu ngiuhan:”
“Rampés. Yap ka dieu, ka jero, da lega kénéh,” témbal anu di
jero.
Bus ka jero, sanggeus meureutan heula baju dina taweuran.
Kasampak aya jelema duaan.
“Rék ka marana ieu téh burit-burit?” anu saurang nanya,
minangka ngabagéakeunana.
“Puguh rék mulang, ieu téh. Teu ku hanteu, di tengah jalan
kapegat hujan,” témbal Si Joban. “Ari Akang rék ka marana deuih?”
“Sarua was rék mulang ka lembur. Sugan téh moal waka cur
hujan. Nyana-nyana pikieueun mah, balik téh rék isuk waé, muru pasusubuh.
Paingan bieu rék inditna mandeg mayong,” témbalna.
“Naha tas ti marana ieu téh’?”
“Ti dayeuh, tas nyumponan panyaur Kangjeng Dalem. Rék
mulangna mah ti mangkukna kénéh, ngan keukeuh diandeg heula. Kabeneran deuih
kamari aya lalajoaneun di alun-alun.”
“Naha aya naon kitu, Akang?” Si Joban hantem tetelepék
“Har, naha teu ngadéngé kitu? Apan aya raraméan.”
“Raraméan naon?” Demung ogé ahirna mah milu nanya.
“Neukteuk beuheung karaman anu ngagalaksak di pakidulan
Ukur. Tiluan kabéhna mah,” témbalna deui.
Tangtu waé kana ngarénjagna, ngan buru-buru maranehna
nyumputkeun semu; inggis katohyan ku jalma anu keur disanghareupanana.
“Rada aman meureun ka hareup mah,” omong nu saurang deui.
“Enya,” baturna mairan. “Hanjakal karék beunang tiluan.
Cacak lamun gegedugna geus kacerék, tangtu bakal leuwih tengtrem.”
“Naha saha kitu, Akang, anu kamari diteukteuk beuheungna
téh?” Si Joban nanya deui, akon-akon teu nyaho nanaon.
“Karaman, ceuk kuring ogé, pan. Ngagalaksakna mani kacida.
Jumlahna aya welasna. Ka para ménak ogé wani ngaganggu, cenah. Tapi ari anu
panggangasna mah gegedugna. Ceuk béja, jalmana ngora kénéh, keur sesedengna
benteng, katelahna Demung Janggala.”
Gebeg!
Si Joban rikat ngiceupan, sangkan Demung buru-buru
nyumputkeun deui pasemon. Sabab, bieu katara ngarénjagna. Untung anu diajak
ngobrolna teu pati merhatikeun.
“Ké, ari Akang duaan remen disaur ku Kangjeng?” Si Joban
nanya deui.
“Atuh puguh. Apan kuring téh pamatang anu remen jadi
pamanggul di pamoroan, lamun Kangjeng Pangawulaan nuju bubujeng. Kamari ogé,
pangna kuring disaur téh apan anjeunna badé nempuh ka Pasirsalam. Geus tilu
usum tara aya ménak ngulampreng ka dinya. Tangtuna ogé kidang jeung uncalna
geus rendang pisan. Tadina mah angkat bubujengna téh badé ka pakidulan. Tapi ku
sabab ayeuna keur werit, nya terus dialihkeun ka beulah kulon.”
“Pasirsalam mah atuh jauh kacida, Akang. Lamun disorang ti
dayeuh téh, ceuk pangira kuring, moal parat ku dua poé.”
“Enya, lamun ngaliwatna ka dieu heula mah. Tapi pan aya
jalan takulan; ka Sékéhaur heula, ngan pédah teu ngabulungbung. Ké, saha
geuning Ki Sanak mah apal ka lebah dinya?”
“Kungsi ngaliwat sakali,” omong Si Joban. Ari kitu téa mah
pinter pisan ngabijilan caritaan, tepi ka anu duaan henteu curiga meueus-meueus
acan. “Teu sangka, horéng Akang mindeng reureujeungan jeung para ménak. Tada
teuing resepna jigana, nya?”
“Is, puguh waé,” pokna semu reueus, duméh aya anu muji.
“Iraha, Kang, derna moro téh?” Demung pipilueun deui nanya.
“Dua minggu deui,” témbalna. “Tapi da ti pagéto kénéh ogé
kudu geus tatahar. Apanan ari ménak nuju bubujeng mah, kudu sadia papanggungan
di luhur pasir anu plung-plong ka ditu, ka dieu. Malah teu cukup ku kitu, da
kudu bari direuah-reuah ku tatabeuhan. Beu, Ki Sanak, di rarambu leuweung téh
ngadadak aya pésta. Mangkaning biasana Kangjeng Pangawulaan mah arangkatna sok
saputra garwa.”
“Ari Ki Sanak resep moro?” anu saurang nanya.
“Tara, Akang,” témbal Si Joban.
“Tah, Si Ujang anu ieu, anu pantes jadi pamatang mah. Awakna
sembada, tangtuna ogé rosa tanagana,” omongna ka Demung.
“Nya, sok rajeun waé ari moro careuh mah, di kebon,” omong
Demung, tamba henteu teuing.
Teu kungsi lila, hujan mimiti raat; kari miripisna. Wanci
geus maju ka burit, kira-kira asar ahir.
“Ki Sanak, kuring mah rék neruskeun deui lalampahan, da
lamun kapeutingan di dieu mah, kana moal manggih kéjo. Rék bareng?”
“Sok waé atuh Akang ti heula. Barina ogé kuring mah rék
sumpung-simpang heula,” témbal Si Joban.
“Enya atuh. Hayu!” bari terus barijil ti saung. Teu kungsi
lila geus ngiciprit ka kidulkeun.
“Rék kumaha atuh ayeuna lalampahan urang?” Si Joban nanya.
“Ah, urang balik deui wé. Rék naon los-los ka dayeuh ogé,
apan bieu kitu dongéngna,” témbal Demung. “Teu sangka nasib Si Abah ....”
“Enya. Hampura kuring, Kang Éwos. Reureujeungan aya likurna
taun, ari papisahna bet bari pikangeneseun.”
Pleng duanana euweuh anu cacarita. Dina dada Demung
ngéntab-ngéntab seuneu amarah. Ayeuna mangsana aing kudu balitungan!
“Mamang, gura-giru urang mulang, tong hayang luas-léos
heula. Geus kitu, urang kumpulkeun babaturan. Malah mun bisa urang tambahan,”
omongna sanggeus rada lila.
“Naha rék nyieun rarancang naon deui, kitu?”
“Urang tempuh Pangawulaan,” témbalna alon, tapi tandes.
“Hah?” Si Joban calangap.
“Ku naon? Mamang kagét?”
“Ké, ké! Naon maksudna?” kalah malik nanya bari kerung.
“Mamang, apan bieu ku Mamang kadéngé pisan yén Si Abah
dihukum pati téh ku Pangawulaan pisan. Hutang nyawa, bayar nyawa!”
“Enya. Tapi, moal pimahieun lamun urang rék kitu péta mah.
Sahenteuna, anu bakal disanghareupan ku urang téh samagréng dina sagalana. Naha
urang kudu terus nambahan korban?”
“Atuh carana ulah rék torojogan. Matak naon lamun ku lampah
demit!”
“Ah, teu sanggup Mamang mah!”
“Ké heula! Ulah waka nyebut teu sanggup! Déngékeun heula
rarancang uing!” Demung gancang némpas.
“Cing, kumaha piprakeunana?”
“Apan bieu geus disebutkeun yén rombongan Pangawulaan ti
dayeuhna bakal nyokot jalan takulan. Tah, matak naon lamun urang megatna di
lebah dinya. Kaharti ku Mamang?”
“Enya ari kituna mah. Tapi, da lain bantrak-bantrakeun atuh.
Sing inget, Mung, anu rék dipegat ku urang téh abrulan perjurit petingan,”
omong Si Joban, angger dina pamadeganana.
“Tapi, taya salahna mun urang nyobaan heula. Lamun sakirana
teu pisanggupeun, matak naon urang bolaykeun. Mun téa mah babaturan urang geus
katitih kaludeung,” omong Demung. Ku manéhna ogé kahartieun yén tacan tangtu
anu séjén bakal sapamadegan jeung dirina. “Tah, lamun Mamang sabatur-batur
ngarasa teu sanggup, kuring sorangan anu rék maju. Matak naon lamun kuring
akon-akon jadi pamatang. Sugan waé bisa kaparengkéun meunang lolongkrang
ngadeukeutan Pangawulaan. Nya harita mangsana kuring males pati.”
“Ulah ...!”
“Mamang moal bisa ngahalang-halang pakarepan kuring,” omong
Demung tandes naker.
Bep duanana baralem. Si Joban anu geus apal kana adat
sobatna, ngarasa taak pikeun terus ngélingan sangkan tong kalalanjoan.
“Mang,” ceuk Demung sanggeus rada lila, “kumaha lamun urang
ayeuna mikaweruh heula jalan liliwatan anu engkéna baris dipaké ku abrulan
pangagung. Sugan waé urang bisa manggihan tempat anu sakirana merenah pikeun
megat maranéhna.”
“Naha enyaan ieu téh?” kalah malik nanya.
“Naha disangka kuring ukur bebenjon?” Demung mencrong
sobatna. “Mun Mamang teu sanggup engké dina prakna, kuring moal rék maksa. Tapi
sakali ieu mah kuring meredih sangkan Mamang daék nganteur, da kabeneran geus
apal kana lebah-lebahna. “
“Nya, hayu atuh ...
***
Tidak ada komentar:
Posting Komentar